Hisse Türleri
Hisseler, bir şirkette sahip olunan mülkiyetin parçalarını temsil eden finansal araçlardır. Hisseler, yatırımcılara şirketin kazançlarına ve varlıklarına ortak olma hakkı verir. Hisselerin farklı türleri, yatırımcılara çeşitli haklar ve avantajlar sunar. İşte yaygın hisse türleri ve özellikleri:
1. Adi (Ortaklık) Hisseler
Adi hisseler, yatırımcılara şirketin kârına ve yönetimine katılma hakkı tanır. Genellikle hisse piyasalarında en çok işlem gören hisse türüdür. Adi hisse sahipleri, şirketin kazancına göre temettü (kâr payı) alabilirler ancak bu, şirketin performansına bağlıdır ve garanti edilmez.
- Oy Hakkı: Adi hisse sahipleri, şirketin yönetim kurulu seçimlerinde ve önemli kararlarda oy hakkına sahiptir.
- Risk Faktörü: Şirket iflas ederse, adi hisse sahipleri öncelikle şirketin borçları ve imtiyazlı hissedarların alacakları ödendikten sonra ödeme alabilirler.
2. İmtiyazlı (Tercihli) Hisseler
İmtiyazlı hisseler, adi hisselere göre bazı ayrıcalıklar sunar. İmtiyazlı hisse sahipleri, genellikle sabit bir temettü alma hakkına sahiptir ve temettüler, adi hissedarlardan önce ödenir. Ancak, imtiyazlı hisseler genellikle oy hakkı tanımaz.
- Sabit Temettü: İmtiyazlı hisseler, sabit bir temettü oranı sunar ve bu, şirket kâr etse de etmese de ödenir.
- Öncelikli Haklar: Şirket tasfiye edilirse, imtiyazlı hissedarlar adi hissedarlardan önce ödeme alır.
- Oy Hakkı Olmaması: Genellikle şirket yönetiminde söz sahibi olamazlar, bu hak adi hissedarlara aittir.
3. Hamiline Yazılı Hisseler
Hamiline yazılı hisse senetleri, sahibinin ismine yazılmaksızın düzenlenen hisse türüdür. Bu tür hisselerde, hisseyi elinde bulunduran kişi yasal olarak hak sahibidir. Hamiline yazılı hisselerin kolayca devredilebilir olması, yatırımcılar için likidite avantajı sağlar.
- Kolay Devir: Hisse senedi, sahibinin kim olduğuna bakılmaksızın devredilebilir.
- Kimlik Bilgisi Şartı Olmaması: Hisse sahibinin bilgileri kaydedilmez; hisseyi elinde bulunduran kişi, o hisse üzerinde hak sahibi olur.
4. Nama Yazılı Hisseler
Nama yazılı hisseler, hisse sahibinin adına düzenlenen hisse senetleridir. Şirket, hisse sahibinin kim olduğunu bilir ve genellikle kaydını tutar. Bu hisse türü, daha kontrollü ve izlenebilir olduğu için bazı şirketler tarafından tercih edilir.
- Kişiye Özel: Nama yazılı hisse senedi, belirli bir kişinin ismine düzenlenir ve devir işlemi daha kısıtlı olabilir.
- Devir Süreci: Hisse devri, genellikle yönetim kurulu onayı veya şirkete bilgi verilmesiyle yapılır.
5. Bedelli ve Bedelsiz Hisseler
Şirketler, sermaye artırımı yapmak istediklerinde bedelli veya bedelsiz hisse ihraç edebilirler.
- Bedelli Hisseler: Şirketler, sermaye artırımı için mevcut hissedarlarından ek yatırım yapmalarını ister. Hissedarlar, yeni hisseleri belirli bir ücret karşılığında satın alırlar. Bu işlem sonucunda, şirketin sermaye miktarı artar.
- Bedelsiz Hisseler: Şirket, mevcut sermayesini artırarak hissedarlarına ek hisse verir. Bu işlem için hissedarlar herhangi bir ücret ödemez. Bedelsiz hisse, şirketin kârından veya yedeklerden karşılanır.
6. Kurucu Hisseler
Kurucu hisseler, şirketin kuruluş aşamasında verilen özel hisse türleridir. Bu hisseler genellikle kurucu ortaklara veya şirketin ilk yatırımcılarına verilir ve bazı ayrıcalıklar içerebilir.
- Temettü Hakkı: Kurucu hissedarlar, şirkete sağladıkları katkı karşılığında özel temettü haklarına sahip olabilir.
- Yönetim Hakkı: Yönetim kurulu üyeliği gibi bazı özel haklar tanınabilir.
7. Altın Hisse (Golden Share)
Altın hisse, şirketin önemli kararlarında veto hakkı veren bir hisse türüdür. Genellikle kamu kurumlarına veya stratejik öneme sahip şirketlerdeki hissedarlara verilir. Altın hisse sahibi, çoğunlukla devlete veya büyük bir hissedara özel bir veto hakkı sağlar.
- Veto Hakkı: Şirketin stratejik kararlarında belirli bir müdahale hakkı sağlar.
- Kamuya Ait Şirketlerde Kullanım: Devlet veya stratejik bir yatırımcı, şirketin önemli kararlarında etkili olur.
8. Yabancı Para Cinsinden Hisseler
Bu tür hisseler, özellikle döviz kazancı sağlamak veya döviz kuruna karşı koruma sağlamak isteyen yatırımcılar için ihraç edilir. Yabancı para cinsinden hisseler, döviz üzerinden değerlenir ve yatırımcılar yerel para birimindeki dalgalanmalardan etkilenmez.
- Döviz Bazlı Değer: Hisseler döviz üzerinden değerlenir, bu da döviz riskine karşı koruma sağlar.
- Dövizdeki Dalgalanmalar: Yatırımcılar, yerel para birimindeki dalgalanmalardan etkilenmez.
9. Halka Açık ve Halka Kapalı Hisseler
- Halka Açık Hisseler: Bu hisseler borsada işlem gören ve tüm yatırımcılar tarafından alınıp satılabilen hisselerdir. Bu hisseler, şirketin halka açılmasıyla genel yatırımcılara sunulur.
- Halka Kapalı Hisseler: Halka arz edilmeyen ve sadece belirli yatırımcılara sunulan hisselerdir. Genellikle özel şirketlerde görülür.
10. Performansa Bağlı Hisseler
Bu tür hisseler, şirketin performansına göre değerlenen ve getirisi şirketin kârına bağlı olarak artan hisse türleridir. Performansa bağlı hisseler, şirketin büyüme hedeflerine ulaşması durumunda daha fazla kazanç sağlayabilir.
- Performans Artışı: Şirketin kârı arttıkça hisse getirisi de artar.
- Yüksek Risk/Yüksek Getiri: Performansa göre değiştiği için yüksek riskli olabilir ancak başarılı bir şirketin getirisi yüksek olabilir.
Hisse türleri, yatırımcıların farklı risk profilleri, getiri beklentileri ve yatırım stratejilerine göre çeşitli seçenekler sunar. Adi hisseler, imtiyazlı hisseler ve diğer hisse türleri, yatırımcılara farklı haklar ve avantajlar sağlar. Yatırım yaparken, her bir hisse türünün sunduğu hakları ve riskleri anlamak, en uygun yatırım kararlarını almak için önemlidir.
