Komünizm Nedir?
Komünizm, üretim araçlarının (fabrikalar, topraklar, sermaye) özel mülkiyette değil, ortak mülkiyette olduğu ve sınıfsız bir toplum hedefleyen ekonomik ve politik bir ideolojidir. Bu ideolojiye göre, insanlar arasında eşitlik sağlanmalı, servet ve kaynaklar toplum yararına kullanılmalıdır.
Komünizm, kapitalizme karşı bir tepki olarak doğmuş, özellikle 19. ve 20. yüzyılda hem teorik hem de pratik düzeyde dünya tarihine yön vermiştir.
1. Komünizmin Temel İlkeleri
- Sınıfsız toplum: Zengin-fakir, işveren-işçi gibi sınıfsal ayrımların ortadan kaldırılması hedeflenir.
- Özel mülkiyetin kaldırılması: Fabrikalar, toprak ve diğer üretim araçları bireylerin değil, toplumun ortak malı olur.
- Eşit gelir dağılımı: Herkesin temel ihtiyaçlarını karşılayacak şekilde eşit yaşaması amaçlanır.
- Planlı ekonomi: Serbest piyasa yerine, üretim ve tüketim devlet veya kolektif yapı tarafından planlanır.
- Kâr değil ihtiyaç önceliklidir: Ekonomik faaliyetler bireysel kazanç için değil, toplumun ihtiyaçlarını karşılamak için yürütülür.
2. Komünizmin Tarihsel Kaynağı
Komünizm düşüncesi, Karl Marx ve Friedrich Engels tarafından 19. yüzyılda şekillendirilmiştir.
En önemli eserleri olan Komünist Manifesto (1848)‘da şöyle yazarlar:
“Bütün tarihin tarihi, sınıf mücadeleleri tarihidir.”
Marx’a göre kapitalist sistem, işçileri sömürür ve bu sömürü bir gün proleter devrimle sona erer. Bu devrimden sonra önce sosyalizm, ardından da komünizm aşamasına geçilir.
3. Sosyalizm ve Komünizm Arasındaki Fark
- Sosyalizm, komünizme geçmeden önceki aşama olarak kabul edilir.
- Sosyalizmde devlet hâlâ aktiftir; üretim araçlarının çoğu devlet kontrolündedir.
- Komünizmde ise devlet tamamen ortadan kalkar ve tam bir toplumsal eşitlik sağlanmış olur.
4. Komünizmin Uygulandığı Ülkeler
- yüzyılda komünist ideoloji birçok ülkede uygulanmaya çalışılmıştır. Bunlardan bazıları:
- Sovyetler Birliği (1917–1991)
- Çin (1949’dan itibaren)
- Küba
- Kuzey Kore
- Vietnam
Ancak bu uygulamaların çoğunda teorideki komünizmden sapmalar olmuş, tek parti yönetimleri, baskı ve merkeziyetçilik eleştiri konusu olmuştur.
5. Komünizme Yönelik Eleştiriler
- Bireysel özgürlüklerin kısıtlanması
- Üretkenliğin düşmesi (rekabet ve kâr motivasyonunun olmaması nedeniyle)
- Devlet kontrolünün artması
- Tek tip düşünce yapısının dayatılması
Bu nedenlerle, bazı uygulamalar başarısız olmuş ve birçok ülkede sistem çökmüştür.
6. Komünizmin Günümüzdeki Yeri
Bugün dünya genelinde tam anlamıyla komünist bir sistem uygulanmamaktadır.
Ancak Çin gibi bazı ülkeler, komünist ideolojiden türeyen yönetim biçimlerini, serbest piyasa unsurlarıyla harmanlayarak sürdürüyor. Ayrıca bazı siyasi partiler, sendikalar ve topluluklar hâlâ komünist idealleri savunmaktadır.
Komünizm, toplumda eşitliği, adaleti ve ortak mülkiyeti esas alan köklü bir ideolojidir. Teorik olarak idealist ve insan odaklı bir sistem öngörse de, tarihsel uygulamalarında ciddi tartışmalar ve problemler yaşanmıştır. Yine de komünizm, ekonomi, siyaset ve felsefe alanlarında etkisini sürdürmeye devam eden önemli bir düşünce akımıdır.
