K
Örtülü Ödenek Nedir?
Kamu maliyesinde bazı harcamalar vardır ki bunların amacı, miktarı ve kime yapıldığı kamuoyuna açık şekilde paylaşılmaz. Devletin yürütme organlarına bu tür özel harcamaları yapma imkânı tanıyan mekanizma ise örtülü ödenek olarak adlandırılır. Özellikle hükümetlerin ve devlet başkanlarının gizli yürütülen faaliyetlerde kullandığı önemli bir bütçe kalemidir.
Örtülü Ödeneğin Tanımı
Örtülü ödenek, devlet bütçesinde yer alan ve harcama amacı kamuya ayrıntılı şekilde açıklanmayan gider kalemidir.
- Genellikle Cumhurbaşkanlığı, Başbakanlık (eski sistemde) veya yürütme organları tarafından kullanılır.
- Tutarı, devletin genel bütçesinden ayrılır.
- Kullanım amacı ve detayları kamuya açıklanmaz; ancak belli denetim mekanizmalarına tabidir.
Örtülü Ödeneğin Kullanım Alanları
- Milli güvenlik ve istihbarat faaliyetleri
- Dış politika ve diplomasi faaliyetleri
- Ulusal çıkar gerektiren özel görevler
- Kamuoyuna açıklanması devlet sırrı niteliği taşıyan harcamalar
Yani örtülü ödenek, esas olarak gizlilik gerektiren devlet işlerinde kullanılır.
Örtülü Ödeneğin Özellikleri
- Gizlilik: Harcamanın amacı ve alıcısı kamuya açıklanmaz.
- Bütçeye dahil: Devletin yıllık bütçesinde özel bir kalem olarak yer alır.
- Denetim: TBMM’de Sayıştay raporları ve bazı kurumlar üzerinden sınırlı denetime tabidir.
- Yetki: Kullanma yetkisi yürütme organındadır (Cumhurbaşkanı).
Avantajları
- Devletin hızlı hareket etmesi gereken, açıklanması uygun olmayan görevler için kolaylık sağlar.
- Milli güvenlik, istihbarat ve dış politika alanlarında etkinlik kazandırır.
- Bürokratik engeller olmadan acil durum harcamaları yapılabilir.
Riskler ve Eleştiriler
- Şeffaflık sorunu: Kamuoyuna açıklanmadığı için denetim zayıf olabilir.
- Siyasi tartışmalar: Kullanım amacı zaman zaman muhalefet ve iktidar arasında tartışmalara neden olur.
- Kötüye kullanım riski: Denetimin sınırlı olması, kamu kaynaklarının yanlış veya kişisel amaçlarla kullanılabileceği endişesini doğurur.
Türkiye’de Örtülü Ödenek
- Anayasa ve Kamu Mali Yönetimi Kanunu ile düzenlenmiştir.
- Cumhurbaşkanlığı bütçesi altında yer alır.
- Tutarı, yıllık merkezi yönetim bütçesinde öngörülür ve sınırlıdır.
Örtülü ödenek, devletin gizlilik gerektiren işlerinde kullanılan, bütçede özel olarak ayrılmış harcama kalemidir. Doğru ve yerinde kullanıldığında devletin güvenliği ve çıkarları için önemli bir araçtır; ancak şeffaflık eksikliği nedeniyle tartışmalara açıktır. Bu nedenle örtülü ödenek, modern demokrasilerde zorunlu ama hassas denetim gerektiren bir mali araç olarak görülmektedir.
