Cournot Modeli Nedir?

Cournot Modeli Nedir?

Mikroekonomi ve endüstri iktisadında, firmaların rekabet davranışlarını incelemek için farklı modeller geliştirilmiştir. Bu modellerden en önemlilerinden biri Cournot Modeli’dir. Fransız ekonomist Antoine Augustin Cournot tarafından 1838’de ortaya atılan bu model, özellikle oligopol piyasaların (az sayıda firmanın bulunduğu piyasa yapısı) analizinde temel araçlardan biridir.

Cournot Modelinin Tanımı

Cournot Modeli, firmaların birbirlerinin üretim miktarlarını dikkate alarak stratejik kararlar aldığı bir oligopol rekabet modelidir.

• Firmalar, fiyat yerine üretim miktarı (q) üzerinden rekabet eder.
• Her firma, rakiplerinin üretim miktarını sabit kabul ederek kendi üretimini belirler.
• Denge noktasında firmalar, karşılıklı beklentilerinin uyuştuğu üretim düzeyine ulaşır (Cournot Dengesi).

Cournot Modelinin Varsayımları

• Piyasada az sayıda firma vardır (oligopol).
• Firmalar homojen ürün üretir.
• Firmalar, rakiplerinin üretim kararlarını göz önüne alarak kendi miktar kararlarını verir.
• Fiyat, piyasanın toplam arzına göre oluşur (ters talep fonksiyonu).
• Firmaların amaçları kâr maksimizasyonudur.

Cournot Modelinin İşleyişi

1. Her firma, piyasanın talep fonksiyonunu bilir.
2. Rakiplerinin üretim düzeyini sabit kabul eder.
3. Bu bilgiye göre kendi en uygun üretim miktarını (reaksiyon fonksiyonu) belirler.
4. Firmaların karşılıklı olarak optimize ettikleri üretim düzeyleri bir noktada kesişir → Cournot Dengesi.

Yani, her firma rakiplerinin kararını değiştiremeyeceğini varsayarak, kendi üretim miktarını ayarlar.

Cournot Dengesi

• Cournot dengesinde, hiçbir firma tek başına üretim miktarını değiştirerek daha fazla kâr elde edemez.
• Bu durum, oligopol piyasalar için bir Nash Dengesi’ne denk düşer.

Avantajları

• Oligopol piyasaların işleyişini anlamak için basit ve matematiksel bir çerçeve sunar.
• Firmalar arası stratejik etkileşimi açıklar.
• Fiyat ve miktar dengelerinin nasıl oluştuğunu gösterir.

Sınırlılıkları

• Ürünlerin homojen olduğu varsayımı, gerçekte çoğu oligopol piyasada geçerli değildir.
• Firmaların yalnızca miktar üzerinden rekabet ettiği kabulü, fiyat rekabetini göz ardı eder.
• Bilgi varsayımı (firmaların talep ve rakip stratejilerini bilmesi) gerçek hayatta sınırlı olabilir.
• Dinamik değil, statik bir modeldir; zaman içindeki değişimleri açıklamakta yetersizdir.

Örnek Senaryo

İki firma (A ve B) homojen bir ürün üretiyor.

• Firma A, B’nin 50 birim üreteceğini varsayarak kendi en uygun üretimini 40 birim olarak belirliyor.
• Firma B ise A’nın 40 birim üreteceğini varsayarak kendi üretimini 45 birim yapıyor.
• Süreç tekrarlandığında firmalar üretim miktarlarını optimize ederek bir denge noktasına ulaşır. Bu noktada her iki firma da üretim miktarını değiştirse kârını artıramaz.

Cournot Modeli, oligopol piyasaların temel analiz araçlarından biridir. Firmaların üretim kararlarını birbirine bağlı şekilde nasıl verdiklerini açıklar ve piyasa dengesini “miktar rekabeti” üzerinden tanımlar. Gerçek dünyadaki oligopollerde bazı varsayımlar sınırlı olsa da, Cournot yaklaşımı mikroekonomide hâlâ en çok kullanılan modellerden biridir.