Teorik Fiyat ve VİOP Teorik Fiyat Nedir?
Finansal piyasalarda işlem gören bir varlığın gerçek değerini bilmek, yatırımcılar için oldukça önemlidir. Borsada hisse senetlerinden türev ürünlere kadar birçok enstrüman için “piyasa fiyatı” ile “teorik fiyat” arasında fark olabilir. Bu farkı anlamak, doğru yatırım kararları almak açısından kritik rol oynar. Özellikle Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası (VİOP)’ta kullanılan teorik fiyat kavramı, türev ürünlerin doğru şekilde fiyatlanmasında temel göstergelerden biridir.
Teorik Fiyat Nedir?
Teorik fiyat, bir menkul kıymetin veya türev ürünün, matematiksel formüller ve piyasa verileri kullanılarak hesaplanan “adil değeri”dir.
- Amaç: Piyasa fiyatının gerçek değerine göre ucuz mu, pahalı mı olduğunu anlamak.
- Hesaplama Unsurları:
- Spot fiyat (anlık piyasa fiyatı)
- Faiz oranı
- Vade süresi
- Temettü (hisse senedi için)
- Taşıma maliyetleri (cost of carry)
Özetle, teorik fiyat bir kıymetin olması gereken “adil değerini” verir.
VİOP Teorik Fiyat Nedir?
VİOP teorik fiyat, Borsa İstanbul Vadeli İşlem ve Opsiyon Piyasası’nda işlem gören kontratların, dayanak varlık fiyatı ve piyasa verileri dikkate alınarak hesaplanan adil değeridir.
Vadeli İşlem Kontratlarında
Teorik fiyat, Cost of Carry (taşıma maliyeti) modeli ile hesaplanır:
Formül:
F = S × (1 + r – d)ᵗ
- F: Vadeli fiyat (teorik fiyat)
- S: Dayanak varlığın spot fiyatı
- r: Risksiz faiz oranı
- d: Temettü veya getiri oranı
- t: Vade süresi
Bu formül sayesinde yatırımcı, kontratın borsada işlem gören fiyatının adil olup olmadığını görebilir.
Opsiyon Kontratlarında
Opsiyonların teorik fiyatı, genellikle Black-Scholes modeli veya benzeri opsiyon fiyatlama yöntemleriyle bulunur.
- Dayanak varlık fiyatı
- Kullanım fiyatı (strike price)
- Vade süresi
- Volatilite
- Risksiz faiz oranı
fiyatlamada kullanılır.
Teorik Fiyatın Önemi
- Arbitraj fırsatlarını gösterir: Piyasa fiyatı ile teorik fiyat arasındaki fark, risksiz kazanç fırsatı yaratabilir.
- Adil değer analizi sağlar: Yatırımcı, bir enstrümanın pahalı mı yoksa ucuz mu olduğunu görebilir.
- Risk yönetimi: Özellikle vadeli ve opsiyon işlemlerinde doğru fiyatlama, riskten korunma stratejilerinde kritik rol oynar.
Örnek Senaryo
Vadeli İşlem İçin
- Spot fiyat (S): 1.000 TL
- Risksiz faiz (r): %10
- Vade süresi (t): 1 yıl
- Temettü yok (d = 0)
Teorik fiyat:
F = 1.000 × (1 + 0,10)¹ = 1.100 TL
Eğer kontrat piyasada 1.050 TL’den işlem görüyorsa, yatırımcı için arbitraj fırsatı vardır.
Opsiyon İçin
Bir hisse senedinin fiyatı 50 TL, kullanım fiyatı 55 TL olan bir opsiyonun değeri; volatilite ve vade süresine bağlı olarak Black-Scholes modeliyle hesaplanır. Eğer piyasadaki fiyat bu değerin çok üzerindeyse, opsiyon pahalı kabul edilir.
Teorik fiyat, finansal varlıkların adil değerini ortaya koyarak yatırımcılara yol gösterir. VİOP’ta ise hem vadeli işlem kontratları hem de opsiyonlar için teorik fiyat, yatırımcıların doğru fiyatlama yapmasını, arbitraj fırsatlarını yakalamasını ve risklerini yönetmesini sağlar. Ancak, piyasa koşulları, likidite ve beklentiler nedeniyle teorik fiyat ile gerçek piyasa fiyatı arasında her zaman fark olabileceği unutulmamalıdır.
