Cari Hesap Nedir?
Ekonomi ve finans alanında sıkça duyulan “cari hesap” kavramı, hem makroekonomik düzeyde (ülke ekonomisi) hem de mikro düzeyde (şirketler arası ilişkiler) önemli bir anlam taşır. Cari hesap, bir ülkenin veya işletmenin dış dünya ya da ticari ortaklarıyla yaptığı tüm gelir-gider işlemlerinin dengesini gösterir.
Cari Hesabın Tanımı
Cari hesap, bir ülkenin ya da kurumun belirli bir dönemde mal, hizmet, gelir ve transfer kalemleri aracılığıyla dış dünya ile yaptığı ekonomik işlemlerin kaydıdır.
Kısaca cari hesap, bir ekonominin ne kadar kazandığını ve ne kadar harcadığını gösterir.
Bu hesapta ülkenin dış ticaret dengesi, hizmet gelirleri, yatırım gelirleri ve karşılıksız transferler yer alır.
Cari Hesabın Bileşenleri
Mal Dengesi (Dış Ticaret Dengesi)
- İhracat (mal satışı) ve ithalat (mal alımı) arasındaki farktır.
- İhracat fazlaysa cari hesap fazla verir, ithalat fazlaysa açık verir.
Hizmetler Dengesi
- Turizm, taşımacılık, sigorta, danışmanlık gibi hizmetlerin dış dünya ile yapılan alışverişini kapsar.
- Türkiye gibi turizm gelirine sahip ülkelerde hizmet kalemi genellikle pozitiftir.
Gelir Dengesi
- Yurtdışından elde edilen faiz, kâr, temettü gelirleri ile yurtdışına ödenen benzer gelirlerin farkıdır.
- Yabancı yatırımlar ve portföy gelirleri bu kalemde izlenir.
Cari Transferler
- Karşılıksız para hareketleridir.
- İşçi dövizleri, hibeler, bağışlar ve uluslararası yardımlar bu gruptadır.
Cari Hesap Dengesi Ne Anlama Gelir?
| Durum | Tanım | Ekonomik Yorum |
| Cari fazla | Ülke, dış dünyaya sattığından fazlasını kazandığında oluşur. | Dış ticaret güçlü, döviz girişi yüksek. |
| Cari açık | Ülke, dış dünyadan aldığı mallar ve hizmetler için daha fazla döviz harcadığında oluşur. | Dış borçlanma veya döviz rezervi kullanımı gerekir. |
Cari açık uzun vadede dış finansman bağımlılığı yaratabilir; cari fazla ise ülkenin net tasarruf sahibi olduğunu gösterir.
Türkiye’de Cari Hesap Örneği
Türkiye ekonomisi genellikle cari açık veren bir yapıya sahiptir. Bunun nedeni:
- İthal enerjiye bağımlılık,
- Yüksek ara malı ithalatı,
- Turizm dışı hizmet gelirlerinin sınırlı olması.
Ancak turizm gelirleri ve ihracattaki artış, cari açığın azalmasına katkı sağlar.
Mikro Ölçekte Cari Hesap
Cari hesap kavramı sadece ülke ekonomisinde değil, şirketler arası ticari ilişkilerde de kullanılır.
Bir işletmenin müşterisi veya tedarikçisiyle sürekli mal veya hizmet alışverişinde bulunduğu durumlarda oluşan borç-alacak takibi “cari hesap” olarak adlandırılır.
Örneğin, bir tedarikçi ile perakendeci arasındaki aylık alım-satım işlemleri cari hesap defterinde kayıt altına alınır.
Cari Açığın Finansmanı
Cari açık veren ülkeler bu farkı genellikle şu yollarla finanse eder:
- Yabancı yatırım girişleri (doğrudan yatırım veya portföy yatırımı),
- Dış borçlanma,
- Döviz rezervlerinin kullanımı.
Bu nedenle cari açık, sadece bir bilanço kalemi değil, aynı zamanda ülkenin dışa bağımlılık göstergesidir.
Cari hesap, bir ülkenin ekonomik sağlığını gösteren en temel göstergelerden biridir. Cari fazla, ekonominin üretken ve ihracat odaklı olduğunu gösterirken, cari açık, dış finansman ihtiyacına işaret eder. Mikro düzeyde ise cari hesap, işletmelerin mali disiplinini ve borç-alacak ilişkilerini düzenli tutmasını sağlar.
Kısacası, cari hesap bir ülkenin veya kurumun ekonomik nabzını tutan en önemli araçlardan biridir.
